Stadnina u Mateusza: Koń

Budowa anatomiczna

Budowa ogólna konia

1-Głowa
2- Szyja
3- Klatka piersiowa
4- Przedramię
5- Nadgarstek
6- Nadpęcie
7- Pęcina
8- Kopyto
9-Staw pęcinowy
10- Kasztan
11- Łokieć
12-Popręg
13- Brzuch
14- Słabizna
15- Kolano
16- Podudzie
17- Koronka
18- Piętka
19- Staw skokowy
20- Ostroga
21- Guz kulszowy
22- Ogon
23- Zad
24- Guz biodrowy
25- Lędźwie
26- Grzbiet
27- Kłąb
28- Grzebień szyjny

Budowa głowy, palca, kopyta

Budowa głowy

1- Ucho

2- Potylica

3- Grzywa

4- Grzywka

5- Czoło

6- Grzbiet nosa

7- Oko

8- Chrapy

9- Nozdrza

10- Warga górna

11- Grzebień twarzowy

12- Ganasz

13- Gardło

Budowa kopyta

Pole widzenia konia

Oczy stanowią jeden z najważniejszych narządów zmysłu konia. Osadzone są po bokach głowy, umożliwiają koniom panoramiczne widzenie. Takie ustawienie pozwala mu pędzić po nierównym terenie nie potykając się i nie zderzając z innymi końmi. Podczas ćwiczeń na lonży bez trudu przeskakują przez cavaletti i spostrzegają najmniejszy ruch bata, nie spuszczając oka z instruktora. Często zdumiewa nas ich zdolność spostrzegania najmniejszego ruchu w 100-metrowej odległości, podczas gdy nie zauważają pasących się niedaleko towarzyszy. Należy pamiętać, że osadzone po obu stronach głowy oczy nie zapewniają 360-stopniowego pola widzenia.

Tak zwane martwe pola znajduje się tuż przed przednimi nogami i pyskiem oraz tuż za ogonem. Z tego względu nie należy podchodzić do konia od tyłu bez wcześniejszego powiadomienia go głosem o swojej obecności: wystarczy powiedzieć jego imię. Koń widzi nas wyraźniej, jeśli podchodzimy do niego z boku. Szerokie pole widzenia niestety nie pomaga w ocenie odległości. W czasie skoków koń zmienia ciągle położenie głowy, aby do momentu wyskoku widzieć wyraźnie przeszkodę. Sam skok robi już na pamięć.

Wydaje się, że konie mają zdolność rozróżniania kolorów, zwłaszcza tych, które widzą najczęściej, czyli ich barw pożywienia (od zielonego do żółtopomarańczowego). Największe trudności mają z rozróżnieniem barw ciemnoczerwonej i ciemnoniebieskiej.

Maści i odmiany

Umaszczenie koni, czyli barwa sierści pokrywającej ciało konia, wraz z barwą grzywy i ogona, uwarunkowane genetycznie. Cechy umaszczenia są ważne dla identyfikacji oraz ewidencji hodowlanej.
Maść koni determinowana jest przez kilkanaście genów, które dzielą się na grupy według efektu fenotypowego.
Umaszczenie koni w literaturze dzieli się na trzy grupy:

• podstawowe: tzn. gen maści siwej (locus Grey), oraz geny z loci Aguti oraz Extension, dające umaszczenie kare, gniade i kasztanowate;

• rozjaśnione: locus Cream dający umaszczenia kare przydymione, izabelowate, jelenie, kremowe (cremello), perłowe (perlino) i kremowe przydymione.

Do tej grupy należą również geny z locus Dun (bułane), Champagne (szampańskie) i Silver (srebrne), oraz niedawno odkryte nowe geny rozjaśniające, które nazwano Pearl czyli perłowe (recesywne) oraz Mashroom (pieczarkowe);

• wzory białej sierści: loci i geny warunkujące występowanie białych znaczeń, które dają albo mieszankę białych i barwnych włosów (locus Roan), tj.: umaszczenie dereszowate, lub w różny sposób rozmieszczone i różnej wielkości białe i barwne plamy dające maść białą (locus White), srokatą (loci Tobiano i Overo) oraz tarantowatą z loci Leopard spotting complex'.

Konie charakteryzują się wielką różnorodnością umaszczeń, które w większości przypadków nie jest cechą rasową. Wyjątkami od tej reguły są rasy o stałym umaszczeniu: haflinger (umaszczenie kasztanowate z konopiastą grzywą i ogonem), appaloosa(umaszczenie tarantowate), konik polski (umaszczenie myszate), palomino (umaszczenie izabelowate), koń fiordzki (umaszczenie bułane) oraz koń fryzyjski (umaszczenie kare, jedyną możliwą odmianą jest mała gwiazdka na czole), albino (umaszczenie białe).

Umaszczenia jednolite:

• maść kasztanowata (cisawa): żółtaworuda lub rudobrązowa sierść, grzywa i ogon w tym samym odcieniu lub jaśniejsze, kończynybez czarnego podpalania. Występują odmiany na kończynach i głowie.

• maść ciemnokasztanowata: często występuje u koni ras amerykańskich, koń ma ciemnobrązową sierść wraz z grzywą i ogonem, które mogą być nieco ciemniejszego odcienia

• maść gniada: sierść brązowa od jasnej do brunatnej i prawie czarnej, grzywa, ogon i dolne odcinki kończyn – czarne.

• maść skarogniada: sierść ciemna, prawie czarna. Mieszanka włosów czarnych i brązowych. Może występować jaśniejsze "podpalanie". Grzywa, ogon i dolne partie kończyn czarne

• maść izabelowata: barwa sierści żółtawa z jasnymi kończynami. Grzywa i ogon jaśniejsze, możliwe białe odmiany.

• maść bułana: żółtawa lub popielatobura sierść z czarnymi kończynami. W ogonie i grzywie włosy czarne zmieszane z maścistymi.

• maść kara: całkowicie czarna.

• maść siwa: występuje tylko wtedy, gdy jedno z rodziców było tej maści. Po urodzeniu koń ma którąś z maści podstawowych i z wiekiem siwieje. Do czasu pełnego osiwienia, sierść składa się z włosów białych i maścistych. To czy koń będzie siwy, da się sprawdzić u źrebaka – ma wtedy białe włoski na powiekach. Występuje też odmiana siwa jabłkowita: koń jest szarawy, a na a całym jego ciele występują jasne plamki.

• maść biała (zwana również "albino"): konie urodzone jako białe mają jasnobrązowe lub jasnoniebieskie oczy, różową niepigmentowaną skórę i jasne kopyta. Natomiast czerwone oczy, jak u prawdziwych albinosów, nie występują.

• maść palomino: nazwa pochodzi od amerykańskiej rasy/typu koni palomino, w Polsce określana jako izabelowata. Barwa sierści, ogona i grzywy jest równego koloru, mleczno-waniliowego, kremowego. Mogą występować odmiany, choć jest to dość rzadkie.

• maść myszata: sierść jednolicie szara, a grzywę i ogon czarne (maść występuje stosunkowo rzadko).

Umaszczenia złożone:

• maść srokata (zwana także pstrokatą, łaciatą, krasą): obok plam maści jednolitej na skórze pigmentowanej, występują białe plamy położone na skórze niepigmentowanej. Plamy te są najczęściej duże o nieregularnym kształcie, obejmujące również grzywę, ogon oraz kopyta. Występują od urodzenia. W zależności od maści jednolitej, tworzy się określenia maści karosrokatej, gniadosrokatej, bułanosrokatej.

Typy umaszczenia srokatego:

• tobiano: biały koń z kolorowymi plamami na ciele, zaczynającymi się od głowy przez klatkę piersiową, łopatki po zad, często obejmują również kłodę. Nogi białe. Jest to najczęstsza odmiana.

• overo jest przeciwieństwem tobiano. Białe plamki maja nieregularny kształt i postrzępione brzegi. Zaczynają się na bokach i brzuchu konia rozchodząc się przez kark, kłodę i zad.

• tovero: połączenie dwóch pozostałych typów, lecz żeby je stwierdzić rodzice takiego konia muszą mieć dokumenty.

• maść tarantowata: na całkowicie lub częściowo białej sierści występują nieregularnie rozmieszczone niewielkie, ciemne plamy.

Umaszczenia mieszane

• maść dereszowata (pleśniawa): włosy białe i maściste wymieszane są w proporcji 1:1. Głowa, szyja i kończyny mają przewagę włosów maścistych (gniadych, karych lub kasztanowatych), natomiast tułów białych. W odróżnieniu od maści siwej, dereszowate umaszczenie występuje od urodzenia. W zależności od maści zasadniczej, wyróżnia się następujące odmiany:gniadodereszowata, kasztanowatodereszowata, karodereszowata, bułanodereszowata, izabelowatodereszowata. Ciekawostką jest to, że ilość włosów białych zależna jest od pory roku.

• maść siwa w hreczce: na siwym koniu występują brązowe lub czarne małe plamki.

1 - kasztanowata
2 - gniada
3 - izabelowata
4 - bułana
5 - kara
6 - srokata
7 - tarantowata
8 - siwa
9 - biała
10 - dereszowata

U koni występują też białe plamy w umaszczeniu podstawowym. Wyróżnia się:

• skarpetkę – odmiana na nodze konia w formie białego pasa obejmującego pęcinę;

• koronkę – odmiana na nodze konia w formie wąskiego białego paska obejmującego nasadę kopyta;

• pończoszkę – odmianę na nodze konia w formie wąskiego białego pasa obejmującego staw skokowy;

• gwiazdkę – odmiana na pysku konia w formie pojedynczej białej plamy występującej mniej więcej na wysokości oczu;

• chrapkę – odmiana na pysku konia w formie pojedynczej białej plamy pomiędzy chrapami (nozdrzami) konia;

• łysinę – odmiana na głowie konia w formie podłużnego białego pasa ciągnącego się wzdłuż całego pyska; może być wąska lub szeroka; szeroka zwykle jest szerokości odległości między oczami konia;

• strzałkę – odmiana na pysku konia w formie podłużnego białego pasa o rozszerzonym górnym końcu, zwężającego się ku dołowi; zwykle zaczyna się nieco powyżej oczu konia;

• latarnię – odmiana na pysku konia podobna do szerokiej łysiny, jednak zachodząca częściowo na oczy i pysk konia, lekko rozszerzona u góry.

Odmiany na kończynach

1 - koronka
2 - 3/4 nadpięcia
3 - staw pęcinowy
4 - 1/2 pęciny
5 - piętka

Odmiany na głowie

A - gwiazdka i wąska łysina
B - wąska łysina
C - latarnia
D - gwiazdka
E - hrapka
F - szeroka łysina
G - obie wargi
H - mleczny pysk

Chody koni

Wyróżnia się podstawowe chody konia: stęp, kłus, galop i cwał.

Stęp

Chód czterotaktowy; koń stawia nogi w kolejności: lewa tylna, lewa przednia, prawa tylna, prawa przednia. Rodzaje stępa: zebrany, pośredni, roboczy i wyciągnięty.

Kłus

Chód dwutaktowy, koń stawia dwie nogi po przekątnej (prawa przednia i lewa tylna, lewa przednia i prawa tylna). Rodzaje kłusa: zebrany, pośredni, roboczy, wyciągnięty. Z punktu widzenia jeźdźca w rekreacji - kłus anglezowany*, wysiadywany (ćwiczebny) lub w półsiadzie.

Przy anglezowaniu jeździec unosi się w przerwie między jednym a drugim taktem i spuszcza się miękko z powrotem na siodło przy kolejnym kroku. Na ujeżdżalni jeździec zawsze powinien anglezować ta tylną, zewnętrzną nogę konia. Ponieważ kończyna tylna silnie sprężynuje, w szybkim kłusie między zmianami par nóg powstaje moment swobodnego zawieszania w powietrzu.

Galop

Trójtaktowy chód konia (źle ułożone konie czasem galopują czterotaktem), koń stawia najpierw nogę tylną, potem dwie nogi po przekątnej, a następnie przednią prowadzącą - w zależności więc, która noga stawiana jest jako ostatnia, rozróżnia się galop na lewą i prawą nogę. Rodzaje galopu: zebrany, roboczy, pośredni, wyciągnięty. Można galopować w półsiadzie lub w pełnym siadzie.

Cwał

Jest najszybszym rodzajem galopu, często uważany za odrębny chód, gdyż w przeciwieństwie do innych rodzajów galopu jest czterotaktowy. Koń stawia nogi w kolejności: lewa tylna, prawa tylna, lewa przednia, prawa przednia, lub odwrotnie, po czym następuje faza lotu.

Zachowanie konia
Zachowanie konia możemy rozpoznać po głowie i uszach.

Zakładanie ogłowia

Kiełznanie – zakładanie ogłowia. Dość prosta czynność, choć czasem koń potrafi utrudnić nam prace, podnosząc łeb lub zaciskać zęby, z tym też można sobie poradzić, ale na początek jak założyć ogłowie?
1. Po wyczyszczeniu konia bierzemy ogłowie do prawej ręki i stań po lewej stronie konia.
Dla ułatwienia możesz trzymać tylko ten pasek, do którego przypięte jest wędzidło, znacznie ułatwia sprawę gdyż nie plączą nam się inne paski.

2. Prawą ręką przytrzymuj pysk konia, a lewą podstaw wędzidło i włóż koniowi do pyska.
3. Następnie prawą ręką chwyć pozostałe paski przełóż uszy między naczółkiem a nagłówkiem. Uważaj żeby koń nie wypluł wędzidła.
4. Gdy masz już założone ogłowie wyrównaj naczółek i pozostałe paski na głowie konia, popraw grzywę.

5. Zapnij nachrapnik i przełóż pod wędzidłem, podepnij go tak żebyś mógł włożyć dwa palce, następnie zapnij podgardle tak żebyś mógł włożyć całą dłoń.
6. Jeszcze raz sprawdź czy wszystko jest podpinane i dobrze ułożone.
7. Teraz zostaje Ci już tylko założyć siodło i rozpocząć jazdę.

A co zrobić gdy koń utrudnia nam kiełznanie?
- gdy koń nie chce wziąć wędzidła spróbuje ugrzać wędzidło w ręce, zimne wędzidło może spowodować szok u konia, możesz też przechytrzyć konia kładąc obok wędzidła marchewkę lub kostkę cukru, jeśli to nie pomoże naciśnij palcem na dziąsło w przerwie między zębami to powoduje że koń otwiera pysk i jest to bezbolesne.
- jeśli koń zarzuca głową lub unosi ją tak że nie możemy dosięgnąć głowy przełóżmy wędzidło do lewej ręki, a lewą przytrzymajmy głowę konia i trochę go uspokoić, to powinno pomóc.

Zakładanie siodła

1. Przywiąż konia. Zbliżając się do, przemawiaj do niego. Zazwyczaj siodło zakłada się z bliższej strony (lewa strona konia), więc trzymając lewą ręką pod przednim łękiem i prawą pod tylnym, połóż siodło na grzbiecie konia daleko z przodu na kłębie.
2. Następnie łagodnie zsuń je w kierunku zadu, aż znajdzie się we właściwej pozycji. Przejdź z drugiej strony, żeby zwiesić popręg. Zawsze przechodź z przodu konia, a nie z tyłu.
3. Wróć na stronę bliższą (lewą) i dociągnij popręg. Zanim nałożysz siodło, upewnij się, czy zarówno grzbiet, jak i popręg są czyste, ponieważ brud i pot spowodują otarcia i rany.
4. Sprzączki muszą być na jednym poziomie i powinno dać się włożyć dłoń pod zapięty popręg. Podczas zapinania popręgu stań blisko łopatki.
5. Sprawdź popręg, czy nie jest skręcony i czy czaprak jest dobrze dopasowany. Nie zapinaj popręgu zbyt mocno. Wiele koni nadyma brzuchy podczas zapinania popręgu, więc zaciśnij popręg mocniej o dziurkę lub dwie po kilku minutach.
6. Przeciągnij sprzączkę w dół, żeby zabezpieczyć tybinkę siodła. Pamiętaj, żeby sprawdzić i dociągnąć popręg jeszcze raz przed wejściem na konia. Pozostaw strzemiona podciągnięte do góry, dopóki nie jesteś gotów do wsiadania. Uniesienie nogi konia wygładza ewentualne zagięcia skóry pod popręgiem i zapobiega szczypaniu.

Reguły wiązania konia

Przywiązywanie konia jest naszą codzienną czynnością w kontakcie z tym zwierzęciem -węzeł bezpieczeństwa konia. Dlatego warto się zastanowić jak tą czynność wykonać by była bezpieczna dla nas i naszego rumaka. Czasem jesteśmy zmuszeni do wiązania konia do elementów w naszej najbliższej okolicy. Niestety po powrocie na miejsce uwiązania konia może nas spotkać niemiła niespodzianka: konia nie ma albo obwiązał się uwiązem dookoła i nie może się ruszyć... By zadbać o bezpieczeństwo konia, najbliższego otoczenia i siebie należny przestrzegać kilku reguł:
1. Do wiązania konia używaj bezpiecznego węzła oraz uwiązu w karabińczykiem bezpieczeństwa.
- przeciągamy dookoła ok 30 cm linki, krzyżujemy linki, z przeciągniętego końca formujemy pętelkę i przekładamy przez otwór powstały po skrzyżowaniu linek, znów formujemy pętelkę i przekładamy przez pierwszą pętelkę. Aby odwiązać wystarczy jedno pociągnięcie linki, na tym polega bezpieczne wiązanie konia.

2. Konia przywiązuj na wysokości jego klatki piersiowej (ok. połowa wysokości konia). Zbyt wysokie uwiązanie zmusi konia do utrzymywania niewygodnej postawy ciała i uniemożliwi skubanie trawy. Zbyt niskie zaś może spowodować zaklątanie się konia w linkę.
3. Wiąż do elementów stacjonarnych, których nie da się przemieścić. Nie dopuszczalne jest przywiązywanie do otwartych bram, ławeczek, drążków, klamek, koszy na śmieci i innych. Musimy mieć pewność, że gdy koń się przestraszy i odsadzi, to uszkodzeniu ulegnie 'tylko' kantar a nie uszkodzi wszystkiego i wszystkich dookoła. Bezpiecznie jest wiązać do specjalnych poręczy, płotów, drzew, przyczepy z zaciągniętym hamulcem ręcznym.
4. Jeżeli koń jest w ogłowiu to nie przywiązuj za pomocą wodzy. Lepiej załóż kantar na ogłowie i teraz dopiero przywiąż go. Zerwany kantar mniej kosztuje niż zerwane ogłowie. I złamana noga konia, który się potknął o ciągnące się po ziemi wodze.
5. Często zaglądaj do konia i sprawdzaj w jakim jest stanie. Jest niedopuszczlane zostawienie konia na kilka godzin bez nadzoru człowieka.

Budowa stajni i stanowiska konia

Są różne stajnie, w zależności od projektanta, ale ogólnie wyróżniamy 3 typy:
- korytarz + boksy
- korytarz + stanowiska
- jedno pomieszczenie

Gdziekolwiek trzymany jest koń, musi być dobrze zamknięty. Koń, który uciekł ze stajni, stanowi zagrożenie dla innych i sam może znaleźć się w niebezpieczeństwie. Sytuacja staje się wyjątkowo groźna, jeżeli zwierzę uciekło w okolice głównej drogi lub w rejon zabudowany, gdzie może się przestraszyć, co jeszcze dodatkowo utrudni jego schwytanie. Płoty powinny być mocne i w dobrym stanie. Nie należy używać blachy i drutu kolczastego, gdyż materiały te mogą poważnie, a nawet śmiertelnie zranić zwierzę. Drewno stanowi uniwersalny materiał i nadaje się do budowy budynków i płotów, łatwo je konserwować i wymienić poszczególne elementy. Pastwiska i wybiegi dla koni powinny być utrzymane w czystości; szczególnie ważne jest, aby nie znajdowały się tam kawałki szkła, którymi koń może się pokaleczyć. Niektóre rośliny są trujące i trzeba je usunąć z pastwiska. Cis, szczodrzeniec i starzec jakubek to tylko niektóre z roślin, które należy wyplenić. Okna powinny być w miejscu niedostępnym, a zasuwa na drzwiach na tyle solidna, aby psotliwe dzieciaki bądź sprytne konie nie mogły jej otworzyć. Należy dbać o utrzymanie czystości w stajni, a obornik składać w wydzielonym miejscu, aby nie doszło do zakażenia konia przez owady czy pasożyty. Niezbędny będzie duży zapas podściółki, która jest ważna z kilku powodów: wpływa pozytywnie na oddawanie moczu przez konie, zapewnia ciepło na stanowisku, chroni ciało konia przed uszkodzeniami w czasie kładzenia się i wstawania.

BUDOWA STAJNI

Przykład urządzenia boksu:
1. krata do drugiego boksu
2. poidło automatyczne
3. półdrzwi górne
4. siatka otwierana
5. półdrzwi dolne
6. okno na korytarz
7. rowek ściekowy
8. żłób
9. rolka w drzwiach dla bezpieczeństwa konia
10. wentylator
11. sufit
12. okno na zewnątrz stajni

Przykład urządzenia stanowiska:
1. wieszak na ogłowie
2. rowek ściekowy
3. kosz na siano
4. krata oddzielająca
5. przegroda luksusowa pełna
6. kółko do uwiązu
7. plakietki z zawodów
8. przegroda popularna
9. żłób
10. tabliczka z danymi konia
11. uwiąz z ciężarkiem
12. przegroda z drążków

Rośliny trujące dla koni

Nieświadomość, jakie zagrożenia czekają na konia na pastwisku, możemy łatwo doprowadzić do poważnej choroby, kalectwa lub śmierci naszych koni.
Dlatego powinniśmy umieć bezbłędnie rozpoznawać trujące rośliny, a następnie eliminować z pastwisk i zwracać uwagę, aby nie występowały one jako składniki siana podawanego naszym podopiecznym.

Lulek czarny

Kwiaty są brudnożółte z fioletowymi żyłkami, liczne w kątach liści. Kielich zrośnięty w rurkę, owłosiony, z pięcioma ostrymi, u nasady lepkimi ząbkami, obejmuje zalążnią, a po dojrzeniu owoc. Kwitnie od czerwca do września, zapylany jest przez trzmiele. Osiąga wysokość 30-50 cm.

Uwaga! Lulek czarny występuje często przy drogach, jak i na łąkach jako chwast. Trujące są wszystkie części rośliny, ale szczególnie korzeń i nasiona.

Objawy:

wysuszenie błon śluzowych,
najpierw pobudzenie ruchowe, następnie bezwład,
kolka.

Naparstnica zwyczajna

Pojedyncza, gruba łodyga wyrasta do 100 cm wysokości. W górnej swojej części jest okryta gęstymi, drobnymi włoskami. Roślina posiada kłącze.

W pierwszym roku wegetacji wytwarza przy ziemi różyczkę liści. W drugim roku wyrasta łodyga z liśćmi i kwiatami. Liście są duże, drobno ząbkowane, z wyraźnymi nerwami. Na dolnej stronie wokół nerwów liście są delikatnie omszone. W górnej części łodygi wyrastają kwiaty tworząc jednostronne zazwyczaj grono. Mają żółty kolor z brunatnymi plamami, wewnątrz są ciemniejsze. Korona kwiatu o kształcie dzwonu jest wewnątrz owłosiona, z zewnątrz pokryta gruczołami. Kwitnie od czerwca do lipca.

Owoce - pokryta gruczołami torebka o jajowatym kształcie, pękająca wzdłużnie. Znajduje się w niej bardzo dużo drobnych, czarnych nasion. Występuje w wolnych przestrzeniach kosodrzewiny, na porębach leśnych, na obrzeżach lasów, w ziołoroślach górskich.
Trujące są liście, szczególnie suszone.

Objawy:

zawroty głowy,
biegunka,
sinica,
zaburzenia układu krwionośnego krwionośnego pracy serca.

Naparstnica purpurowa

Liście są duże, do 25 cm długości, ostro karbowane, z wyraźnymi nerwami. Liście łodygowe są siedzące. Na dolnej stronie liście są delikatnie omszone. W górnej części łodygi wyrastają kwiaty tworząc jednostronne grono. Duże, zwieszające się w dół kwiaty mają purpurowo-czerwony kolor, wewnątrz mają ciemniejsze plamki. Rurkowato dzwonkowa korona kwiatowa jest wewnątrz owłosiona. Kwitnie od czerwca do września.

Owoc: torebka o jajowatym kształcie, pękająca wzdłużnie. Znajduje się w niej bardzo dużo drobnych, czarnych nasion.

Występowanie oraz objawy takie same, jak przy naparstnicy zwyczajnej.

Tojad

Bylina osiągająca od 50 do 150 cm wysokości.Łodyga naga, wzniesiona i zwykle nierozgałęziająca się. Jest gruba, sztywna, naga i pusta w środku. Ulistnienie skrętoległe. Liście duże, głęboko ząbkowane. Kwiatostan znajdujący się na górnej części łodygi składa się z grona lub kilku gron o fioletowo-granatowej barwie. Charakterystyczną cechą gatunkową, po której najłatwiej rozróżnić go od innych bardzo podobnych gatunków tojadu jest jego hełm. U tojadu mocnego ma on taką samą wysokość, jak szerokość. Kwitnie od czerwca do sierpnia, zależnie od wysokości stanowiska n.p.m. Zapylany jest wyłącznie przez trzmiele.

Mieszek zwierający liczne drobne nasiona. Mają one gładkie ściany i oskrzydlone krawędzie. Dojrzewają od września i stopniowo rozsiewają się, również przez zimę. Korzeń bulwiasty, o barwie czarno-brunatnej. Długie i silne korzenie umacniają w górach osypujące się zbocza. Występuje w widnych lasach liściastych, zaroślach na nizinach, ciepłych i osłoniętych miejscach.

Objawy:

kolka,
biegunka,
uszkodzenie nerek.

Orlica pospolita

Występuje na zaniedbanych łąkach oraz pastwiskach (!) i w świetlistych lasach. Kłącze duże, długie, poziome, czołgające się. Zawiera dużo skrobi. Nadziemnego pędu brak. Liścieosiągają do 2 m wysokości i wyrastają pojedynczo na końcach kłączy. Blaszka liściowa jest naga lub rzadziej słabo owłosiona. Ogonek liściowy długi i gruby, a na jego przekroju skośnym układ wiązek przewodzących przypomina sylwetkę ptaka, stąd nazwa zwyczajowa polska i łacińska. Zarodnikuje w okresie lipca i sierpnia. Trująca jest cała roślina, również w sianie.

Objawy:

krew w moczu i kale,
ataksja (zaburzenie koordynacji ruchowej ),
zaburzenia nerwowe.

Grochodrzew akacjowy (robinia akacjowa)

Drzewo dorastające do 25 m wysokości o koronie luźnej i nieregularnej. Pień rozwidla się nisko nad ziemią w grube konary. Rośnie przez ok. 30-40 lat, potem jej wzrost ustaje. Jest jak na drzewa rośliną krótkowieczną ? z reguły nie przekracza 100 lat. Kora ciemna, głęboko spękana, gałązki lśniące i czerwonobrunatne, w górnej części bruzdowane, dołem gładkie. Dostarcza cennego drewna: jasnej barwy, lekkiego, twardego, odpornego na gnicie (drewno to nie może być wykorzystywane do budowania stajni, bądź ogrodzeń pastwisk czy padoków!).

Liście na górnej stronie są jasnozielone, na spodniej szarozielone. Kwiaty motylkowe, białe z żółtą plamką, silnie pachnące i tworzące grona długości 10-20 cm. Kwitnie od maja do czerwca, często powtarza kwitnienie. Jest owadopylna. Owoce nagie, gładkie i spłaszczone strąki, od września do wiosny pozostające na drzewie. Ich długość dochodzi do 12 cm. Wewnątrz są białej barwy i zawierają 6-8 brązowawych lub czarnych nasion o nerkowatym kształcie.

Objawy po spożyciu:

biegunka,
skurcze,
porażenia,
przyspieszenie oddechu,
poszerzenie źrenic.

Szczwół plamisty

Występuje w ogrodach, na brzegach lasów i w rowach. Łodygao wysokości do 1,7 m, silnie rozgałęziona, o barwie sinozielonej z czerwono-bordowymi, podłużnymi plamami (stąd nazwa gatunkowa). Jest dęta, tylko w węzłach pełna.
Liście nagie, trójkrotnie pierzaste, o wcinanych odcinkach. Kwiaty białe, o niewyraźnym brzegu kielicha. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Owoc - jajowata rozłupnia, ciemnobrązowa, o pełnych żebrach bez smug. Dojrzewa w sierpniu i wrześniu.

Objawy:

porażenie zwojów wegetatywnych przez co słabną mięśnie,
działanie podobne do kurary (trucizna).

Uwaga: w pierwszej fazie wzrostu roślina wygląda identycznie jak pietruszka i pasternak! Bywa również mylona z korzeniem chrzanu.

Starzec jakubek

Łodyga wzniesiona, o wysokości do 120 cm. Rozgałęzia się tworząc wzniesione do góry, wełnisto owłosione lub nagie pędy. Pod ziemią krótkie i grube kłącze. Nasady liści przeważnie z uszkami. Młode liście są pajęczynowato owłosione. Kwiaty żółte, kwiatów języczkowatych często brak. Ich puch kielichowy jest około dwa razy dłuższy od owocu i łatwo odpadający. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Trująca jest cała roślina, świeża, jak i suszona.

Objawy często występujące dopiero jakiś czas od spożycia:

trwałe i nieodwracalne zniszczenie wątroby,
najpierw mogą wystąpić objawy ze strony układu nerwowego.

To oczywiście nie wszystkie trujące rośliny, lecz jest ich tak wiele, iż nie sądzę, aby możliwe było ich zebranie i przedstawienie w jednym artykule.

Bukszpan zwyczajny

Występuje najczęściej w ogrodach, parkach, często jako roślina żywopłotowa. Rośnie zazwyczaj w miejscach zacienionych. Krzew o zimozielonych liściach, do 3 m wysokości. Pokrój kulisty, bardzo zwarty. Rośnie powoli i jest rośliną długowieczną. Liście skórzaste, błyszczące, eliptyczne, ciemnozielone, ustawione naprzeciwlegle na pędach, bardzo gęsto. Mają charakterystyczny zapach. Kwiaty bardzo drobne, żółtawobiałe, w krótkich i gęstych gronach, wyrastają w kątach liści. Są licznie odwiedzane przez pszczoły. Owoce - torebka.

Najczęstsze objawy po zjedzeniu bukszpanu:

porażenie układu nerwowego,
zawroty głowy,
kolka,
śmierć przez porażenie układu oddechowego,
biegunka,
skurcze.

Za dawkę śmiertelną dla koni przyjmuje się 750g liści.

Oleander

Małe drzewo lub krzew o wysokości do 5 m. Liście grube, skórzaste. Kwiaty dość duże, wonne; korona różowa, biała lub czerwona, o poskręcanych łatkach. Kwitnie w ciągu całego lata.
Owoc - torebka o długości do 15 cm z owłosionymi nasionami.
Cała roślina jest bardzo trująca.

Objawami zatrucia są:

zaburzenia pracy serca,
biegunka,
kolka,
zaburzenia układu krążenia oraz zaburzenia oddychania.

Cis pospolity

Występuje w ogródkach przydomowych, parkach oraz zacienionych lasach. Osiąga od ok. 2 do 15 metrów wysokości. Jest drzewem iglastym, posiadającym 3 centymetrowe ciemnozielone igły.

Od sierpnia do października rodzi czerwone owoce. Oprócz osnówek nasion cała roślina jest trująca, szczególnie igły.

Objawy pojawiają się bardzo szybko po spożyciu rośliny przez konia.

Są nimi:

kolka,
biegunka,
uszkodzenie nerek oraz pęcherza moczowego,
porażenie układu oddechowego oraz serca, co powoduje śmierć,
zataczanie się.

Uwaga! Już 50g rośliny może być dawką śmiertelną.

Ważne zasady:
1. Nie pozostawiaj głodnego konia na nieznanej łące, której uprzednio nie obejrzałeś. Głodne zwierze może spożywać rośliny, które normalnie by ominął.
2. Nie czekaj, aż na łące zabraknie trawy, a gdyby zaszła taka potrzeba, dokładaj koniowi siana.
3. Gdy przycinasz żywopłoty, zawsze zbieraj wszystkie ucięte gałęzie, gdyż rośliny żywopłotowe często są trujące.
4. Jeśli gdzieś, gdzie przebywa koń stoi dąb, pamiętaj o zbieraniu żołędzi. Większe ilości mogą spowodować zatrucie.
5. Uważaj przy stosowaniu toksycznych środków zabijających chwasty.

Podstawowa ocena stanu zdrowia konia

Nawet najlepsze warunki, w których trzymamy naszego pupila niestety nie uchronią go przed chorobami. Ten, kto dobrze zna swojego konia, od razu zauważy, gdy będzie działo się coś złego z jego podopiecznym. Konie na ogół wyraźnie sygnalizują złe samopoczucie. Właściwa interpretacja tych sygnałów pozwala podjąć odpowiednie kroki.

Podstawowe oznaki zdrowia i objaw chorób

Zachowanie u zdrowego konia – stałe obserwowanie pozwoli na ustalenie charakterystycznego dla niego wzorca zachowań, każdy koń zachowuje się inaczej.

Objawy choroby- odstępstwa do normalnych obyczajów i zachowań typowych dla konia.

Apetyt u zdrowego konia – spożywanie stale dostępnej paszy w małych ilościach, ale często; szukanie karmy natychmiast po powrocie do stajni; łapczywe zjadanie paszy w obecności innych koni lub ludzi ( konie pozostawione w spokoju posilają się powoli); chętne spożywanie paszy dobrej, jakości; u źrebiąt poszukiwanie pokarmu po odpoczynku.

Objawy choroby – brak apetytu może być objawem kłopotów z uzębieniem, skaleczenia jamy ustnej lub choroby układu pokarmowego(uwaga! Zła, jakość pożywienia lub nieczystości w żłobie mogą też wywołać brak apetytu); zbyt częste lub rzadkie zaspokajanie pragnienia(uwaga! W czasie treningu lub upału Kon potrzebuje więcej wody)

Kał i mocz u zdrowego konia – barwa kału brązowozielona do brązowożółtej, w zależności od paszy; kał wilgotny i łatwo rozpadający się w zetknięciu z podłożem; zabarwienie moczu od koloru żółtej gliny do żółtobrązowego; lekko mętny, o gorzkim smaku; dzienne wydalanie moczu w ilości ok. 10 l.

Objawy choroby – kał zbyt twardy lub miękki o przykrym zapachu; barwa kału jasnożółta lub ciemnobrązowa ( w wątpliwych przypadkach kał oczna oddać do analizy); mocz o jasnożółtym, czerwonym lub brązowoczarnym zabarwieniu, przezroczysty i o kwaśnym smaku w razie podawania paszy bogatej w białko.

Oczy, uszy, dziąsła u zdrowego konia – jasne, szeroko otwarte, uszy ruchliwe, co świadczy o dobrym odbieraniu bodźców zewnętrznych, dziąsła od jasnoróżowych do biało szarawych. Ukrwienie sprawdza, się na chwilę uciskając kciukiem dziąsło. Powstanie biała plama, która powinna zniknąć po upływie dwóch sekund. Jednak, gdy utrzymuje się dłużej niż pięć sekund świadczy to o krytycznym niedokrwieniu, co może oznaczać zapaść.

Objawy choroby – przymknięte, matowe, opuchnięte uszy, narośle na uszach, białe dziąsła wskazują na anemię, niebieskie lub brązowoszare na zatrucie.

Sierść u zdrowego konia - gładka, lśniąca, miękka, jedwabista

Objawy choroby – szorstka, bez połysku, nadmiernie wypadająca lub nadmiernie długa

Temperatura u zdrowego konia – 37,7ºC – 38,5ºC, niektóre źródła podają górną wartość 38,9ºC. Ale pora dnia, i pogoda mogą wpływać na jej wysokość. Upał, podniecenie, lub czasem trening podwyższają nieraz ją o nawet dwa stopnie. Przed pomiarem temperatury zdezynfekowaną końcówkę termometru trzeba posmarować cienką warstwą wazeliny i wsunąć ostrożnie w odbyt na głębokość ok. 5 cm. W czasie pomiaru powinno być się przy zwierzęciu i pilnować, aby termometr nie wpadł do odbytu.

Objawy choroby – powyżej 39ºC – wskazuje na np.. infekcję, ropień; 37ºC– utrata krwi, wygłodzenie, zapaść.

Tętno prawidłowe powinno wynosić 30 – 44 uderzenia na minutę. Możemy zmierzyć je na tętnicy twarzowej, przechodzącej przez gałąź żuchwy. Powinni się stanąć po lewej stronie głowy konia i palcem wskazującym i środkowym wyszukać tętnicy. Lekko przycisnąć ją do kości, wyczujemy puls. Przełykanie, lub ruszanie głową może zmylić wtedy najlepiej liczyć uderzenia przez 15 sekund, a otrzymany wynik pomnożyć przez 4. Innym dobrym miejscem do badania pulsu jest tętnica śródstopia, która przebiega przez tylną powierzchnię stawu pęcinowego, w okolicy trzeszczek pęcinowych. Tutaj też powinno się liczyć przez 15 sekund.

Podniecenie, praca, choroba mogą zwiększyć liczbę uderzeń, nawet do 200 na minutę! U kilkudniowych źrebaków tętno jest większe i wynosi 80-120 uderzeń na minutę. Natomiast już półroczne źrebię ma tętno dwa szybsze od konia dorosłego. Puls, który przeważa 60 uderzeń na minutę w czasie spoczynku przed badaniem u konia, który nie pracował jest niepokojący, a powyżej 80 uderzeń alarmujący.

Objawy choroby - przyspieszone w wypadku gorączki, ostrego bólu, udaru słonecznego, kłopotów z sercem, kolki( im szybsze tym przypadek cięższy) natomiast zwolnione jest wtedy, gdy zwierze przebyło wycieńczającą chorobę, zatrucie, organizm jest wychłodzony, lub występują kłopoty z sercem Tętno nieregularne można zaobserwować wypadku niewydolności układu krążenia.

Oddech powinien mieścić się w normie od 10 do 12 oddechów na minutę w stanie spoczynku. Z innych źródeł można wyczytać, że wynosi 12-20 oddechów na minutę w stanie spoczynku. W czasie ciężkiej pracy może oddychać nawet do 180 razy na minutę. Niektóre zwierzęta oddychają szybciej, chodź płyciej w czasie upałów, toteż przyspieszony oddech nie zawsze oznacza chorobę. Jeżeli chcemy policzyć oddechy naszego konia najlepiej jest wtedy przyłożyć rękę do słabizny za zebrami. Możemy też obserwować nozdrza lub ustawić dłoń przed nimi, wyczuwając w ten sposób oddechy, lecz ten pomiar może się nie udać, jeżeli nasz pupil zechce obwąchiwać nam dłoń. Do osłuchania oddech można używać stetoskopu, którego słuchawkę przykłada się z przodu szyi, ok. 15 cm poniżej gardła.

Objawy choroby - oddech przyspieszony występuje wtedy, gdy pojawiła się infekcja, ból, zapaści, udar słoneczny, lub gdy została zaburzona gospodarka elektrolitów, również, gdy koń ma gorączkę. Ale jest jeszcze jeden powód, a mianowicie w czasie upału i dużej wilgotności. Oddech zwolniony można zaobserwować w przypadku wychłodzenia organizmu, zapaści lub reakcji na spożyte lekarstwa.

Odzież jeździecka

Każdy uczestnik jazdy konnej powinien przestrzegać kilku ważnych zasad dotyczących ubioru:

Buty

koniecznie: z płaską i twardą podeszwą oraz niewielkim obcasem
najlepiej: ponad kostkę, z usztywnioną piętą
skórzane
ewentualnie: obuwie typu półbuty zapinanie na rzepy
unikać: butów sznurowanych, sportowych na miękkiej podeszwie, z podeszwą typu "traktor"